Günümüz Türkçesinde kullandığımız tohum kelimesi Farsçadan dilimize geçmiştir. Birçok bitkinin çoğaltılması yüzyıllar boyunca yalnızca tohum ile gerçekleşti ve insanoğlu yeni bir bitkinin ortaya çıkmasını sağlayan bir bitki parçasına tohum demeye devam etmiştir.
Tohum; bitkilerde erkek ve dişi eşey hücrelerinin birleşmesi sonucu oluşan üreme organıdır. Tohum çeşitleri, açık ve kapalı tohumlular olmak üzere iki şekilde nitelendirilir. Tohum kabuğu (testa), besi doku (endosperm), çenekler ve embriyodan oluşur.
Endosperm: Çimlenme öncesi ve çimlenme esnasında bitki embriyosunun ihtiyacı olan besin maddesini bulundurur. Türe göre karbohidrat, yağ ve protein depolar. Çimleninceye kadar bitki embriyosunun madde ihtiyacını karşılar. Çimlenince endospermin görevini yapraklar üstlenir.
Tohum Kabuğu: Tohum taslağından gelişir. Kabuğu oluşturan hücrelerin çeperleri mantarlaşmış ve odunlaşmıştır. Tohumu su kaybından, mekanik etkilerden, kimyasal ve biyolojik etkilerden korur.
Embriyo: Embriyo kesesindeki yumurta hücresinin döllenmesiyle oluşan yapıya zigot denir. Zigotun gelişerek oluşturduğu yapıya ise embriyo denir. Tohumun canlı olan kısmıdır. Embriyo; kotiledonların bağlı bulunduğu sapçık (hypocotyl), kökçük (radicula) ve ilk gerçek yaprakları taşıyan plumuladan oluşur.
Çenekler (Kotiledonlar): Embriyodaki ilk yaprakçıklara kotiledon yani çenek denir. Embriyoya bağlı olarak gelişir. Endospermden besin alarak bitki çimleninceye kadar onu besler. Çimlenmeden sonra bir süre fotosentez de yapar.
Tohumun Üretimi
Sonbahar, mevsimlerin iç içe geçtiği, doğada görkemli renk cümbüşünün, bahçelerde bolluğun hüküm sürdüğü hasat zamanıdır. Yaz meyveleri coşkuyla ürünlerini vermeye devam ederken kışlık bitkiler de cümbüşe katılır. Lakin çiftçiler için işlerin en yoğun olduğu ikinci bahardır ve bu mevsimin en önemli işi, gelecek sezon için tohumların toplanmasıdır.
Tahıllar,kuru tohum toplama yöntemi kullanılarak toplanır. Tohumlar bitki üzerinde kuruduktan sonra toplanır. Bunun için çiçek açtıktan sonra tohuma giden bitkilerin tohum taşıyan dalları kesilerek alınır, tohumlar sap ve samandan ayrılmak üzere dövülür ve son olarak da sap ve saman savrularak tohumdan ayrılır.
Embriyonun tohumdan çıkıp serbest bir bitkiye dönüşmesi çimlenme sayesinde olur. Bu işlem halk arasında tohum filizlendirme ismiyle de bilinir. Çimlenme için uygun şartların oluşturulması şarttır. Peki nedir bu uygun şartlar?
Tohumun çimlenmesi için su, nem ve sıcaklığın ideal seviyede olması gerekir. Aksi halde tohum uyku halinde kalır yani çimlenmez. Tohum çimlendiğinde dışındaki sert kabuğu çatlar. Çatlayan bu kısımdan önce radikula daha sonra da embriyonun kalan kısmı çıkar.
Embriyo tohumdaki besin maddeleriyle beslenir. Bitki ışığa doğru çıktığında ise, yapraklarıyla kendi besin maddesini oluşturarak beslenir. Çimlenme sayesinde tohumdan küçük bir bitki çıkmış olur.
Tohum Eleme Endüstrisi
Hasatı yapılan tohum işlenmek için tesislere götürülür ve çeşitli proseslerden geçer. Bu prosesler sırasıyla;
Dünya’da Tohumculuk
Dünyada tohumluk ticaretinin artması, tohumlukların kalite kriterlerinin belirlenmesini gerekli kılmış ve tüm ülkeler bu konuda ulusal mevzuatlarını geliştirmiştir.
Tohumculuk konusunda yasal düzenlemelerini yıllar önce tamamlayan ABD, Almanya, Fransa ve Hollanda da bulunan tohumculuk şirketleri bugün dünya tohumculuğunun büyük bir kısmını kontrol etmektedirler. Bu dört ülke 15,5 milyar dolarlık dünya tohum ihracatının %53,2’sine sahiptirler. Fransa, ABD ve Almanya ithalatta ve ihracatta daha ziyade tarla bitkileri tohumculuğunda öne çıkarken Hollanda sebze ve patates tohumluğunda önemli bir yere sahiptir. Hollanda toplam 4,7 milyar dolar olan dünya sebze tohumluğu ihracatının tek başına %42’sine sahiptir.