Buğday, günümüzde yaklaşık 25.000 farklı çeşidi olan bir tahıl ürünüdür. Değişik araştırmacıların yaptıkları araştırmaların ışığında buğdayın gen merkezi olarak Güney Türkmenistan, Anadolu, Batı İran ve Kafkasya kabul edilir. Karasal iklimi tercih eder. Buğday; un, irmik ve yem üretilmesinde kullanılan temel bir besin maddesidir. Kabuğu ayrılabileceği gibi kabuğu ile de öğütülebilir. Buğday aynı zamanda çiftlik hayvanları için bir yem maddesi olarak da yetiştirilmektedir.

Günümüzde Çin, Hindistan, ABD, Rusya, Avustralya, Kanada, Ukrayna, Türkiye ve Kazakistan gibi ülkeler dünyanın en büyük buğday üreticileridir. Buğday tanesi, kabuk, endosperm ve embriyo olmak üzere 3 kısımdan oluşur. Tanenin yaklaşık olarak %12’si kabuk, %3’ü embriyo ve %85’i de unlu kısım olan endosperm içerir.

Kabuk: Değirmencilikte endospermden ayrılarak hayvan yemi olarak kullanılır.

Embriyo: Tohumun çimlenmesini sağlayan bölümdür. Yüksek oranda yağlı madde içerir. Erken bozulmaya sebep olduğundan ayrılması tercih edilir.

Endosperm: Buğdayın un edilen kısmıdır.

 

Buğdaylar botanik yapılarına göre üç sınıfa ayrılmaktadır. Bunlar;

  • • Ekmeklik Buğdaylar
  • • Bisküvilik Buğdaylar
  • • Makarnalık Buğdaylardır. Buğdaylar ayrıca sertlik, dane rengi ve ekiliş durumuna göre de sınıflandırılmaktadır. 
  • • Dane sertliklerine göre: Sert buğday, yarı sert buğday, yumuşak buğday.
  • • Dane renklerine göre: Kırmızı ve beyaz buğday
  • • Ekilişlerine göre: Yazlık ve kışlık buğday

Buğdayın Üretimi

Buğday, dünyanın hemen her yerinde farklı formlarıyla en çok tüketilen besinlerin başında yer alır. Peki bu kadar hayati bir ürün nasıl yetiştirilir. Buğday yetiştiriciliğinde iklim, ekim yöntemleri, sulama teknikleri, gübreleme, hasat şekli gibi pek çok değişken etkilidir. Bu sebeple buğday tarımında maksimum faydanın sağlanabilmesi için tüm bu değişkenler hakkında tam ve doğru bilgiye sahip olmak gerekir. Sağlıklı, kaliteli ve maksimum verimde buğday elde edebilmek için ekim zamanı, ekim derinliği gibi kriterlerin yanı sıra ekilecek çeşidin seçimine dikkat edilmelidir. Bu bileşenler bazen toprak, bazen hava, bazen ise su kaynaklı olarak üretimi tehdit edebilir.

Buğday yetiştiriciliği genel olarak kuru ve sulu koşullarda ekim şeklinde iki farklı yetiştirme yönteminden biri seçilerek yapılır. Bunlardan; kuru koşullarda ekim yönteminde buğday ekildikten sonra toprak nadasa bırakılabilir ya da bir sonraki buğday ekim dönemine kadar toprağa mercimek ve benzeri tahılların ekimi yapılabilir. Buğdaynadas ya da buğday-mercimek yöntemlerinin her ikisinde de toprak kuru koşullarda ekime hazırlanır.

Sulu koşullarda ekimde ise buğday ekimi sonrası toprağa genellikle çapa bitkileri ya da pamuk ekilir. Bu şekilde yapılan buğday tarımında, bir sonraki buğday ekiminden önce toprak mutlaka bitki artıklarından temizlenmelidir. Buğdayın sulu ya da kuru koşullarda üretiminde ekim nöbetinin uygulanması, ortaya çıkabilecek kök hastalıklarının önüne geçilebilmesi açısından son derece önemlidir.

 

Buğday Un ve İrmiği Endüstrisi

Hasatı yapılan buğday işlenmek için tesislere götürülür ve çeşitli proseslerden geçer. Bu prosesler sırasıyla;

 

Dünya’da Buğdayın Tüketimi:

Şimdi size buğdayın en çok hangi dünya ülkeleri tarafından tüketildiğinden bahsedelim. En çok buğday tüketen ülkeler sırasıyla;

1) Çin (Yaklaşık 148.000 Ton)

2) AB Ülkeleri (Yaklaşık 106.500 Ton)

3) Hindistan (Yaklaşık 105.000 Ton)

4) Rusya (Yaklaşık 42.500 Ton)

5) ABD (Yaklaşık 32.523 Ton)

6) Pakistan (Yaklaşık 26.200 Ton)

7) Türkiye (Yaklaşık 21.200 Ton)

Bu ülkeler genellikle buğdaydan un ve irmik üretip tüketmektedir.

 

Buğdayın Faydaları:

  • • Sindirim sistemini rahatlatır.
  • • Buğdayda bulunan kalsiyum, çinko ve demir vücuda iyi gelir. 
  • • Buğday bağırsak ve rektum kanserini önler.
  • • Cildi besler ve esnekliğini arttırır. Ayrıca cildi zararlı güneş ışınlarına karşı korur ve parlaklık verir. Sivilceleri kurutur. Cilt kanserini önler. 
  • • Saçları güçlendirir ve kırıkları onarır.
  • • Buğdayda bulunan çinko ve E vitamini gözde makula dejenerasyonu ve katarakt hastalığı oluşma riskini düşürür. Ayrıca buğday görme kaybını yavaşlatır ve gözlere iyi gelir.
  • • Buğday tüketimi vücuttaki kan şekerini dengeler. Bu yüzden diyabet hastaları için çok faydalıdır.